Kriptovalyuta Jinoyat Kodeksi: Qonuniy Chegaralar va Jazolar
O’zbekistonda kriptovalyutalar tez rivojlanayotgan bo’lsa-da, ular bilan bog’liq jinoyatlar ham ko’paymoqda. “Kriptovalyuta jinoyat kodeksi” deganda, mamlakatimizning Jinoyat Kodeksida raqamli aktivlar bilan bog’liq noqonuniy amallar uchun belgilangan javobgarlik tushuniladi. Bu maqolada siz O’zbekistonda kriptovalyuta sohasidagi qonuniy talablar, taqiqlangan amallar va ular uchun jazo choralari haqida batafsil ma’lumot olasiz.
O’zbekistonda Kriptovalyutalar: Qonuniy Holat
2022-yilda qabul qilingan “Kriptovalyutalar to’g’risida”gi qonunga ko’ra, O’zbekistonda kriptovalyuta operatsiyalari faqat litsenziyaga ega bo’lgan korxonalar orqali amalga oshirilishi mumkin. Asosiy qonuniy talablar:
- Kriptovalyuta almashinuvi faqat litsenziyalangan platformalar orqali
- Qimmatli qog’ozlar sifatida ro’yxatdan o’tmagan kriptovalyutalar bilan savdo qilish taqiqlangan
- AML (Pul yuvishga qarshi) qoidalariga qat’iy rioya qilish
- Soliq to’lash majburiyati (daromad solig’i 12%)
Kriptovalyuta bilan Bog’liq Jinoyat Turlari
Jinoyat Kodeksining 168-1-moddasiga ko’ra, quyidagi amallar jinoyat hisoblanadi:
- Ruxsatsiz operatsiyalar: Litsenziyasiz kriptovalyuta savdosi yoki almashinuvi
- Pul yuvish: Noqonuniy daromadlarni kriptovalyutalar orqali legallashtirish
- Firibgarlik: Soxta kripto-loyihalar orqali odamlarni aldash
- Hakerlik hujumlari: Kripto-hamyonlarni buzish yoki ma’lumotlarni o’g’irlash
- Qora bozor operatsiyalari: Soliq to’lamay kriptovalyuta savdosi
Jinoyatlar uchun Jazo Choralari
Kodeksda belgilangan javobgarlik og’irligiga qarab farqlanadi:
- Ruxsatsiz operatsiyalar: 300-500 BV miqdorida jarima (2024 yil uchun ~85-140 mln so’m)
- Pul yuvish: 5 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish
- Yirik miqyosdagi firibgarlik: 10 yilgacha qamoq
- Davlat xavfsizligiga tahdid soladigan hujumlar: 15 yilgacha qamoq
Kriptovalyuta Foydalanuvchilari uchun Xavfsizlik Qoidalari
Jinoyat qurboni bo’lishning oldini olish uchun:
- Faqlg litsenziyalangan platformalardan foydalaning (Binance, Uznex)
- Ikki bosqichli autentifikatsiyani yoqing
- Shubxali havolalar va “bepul kripto” takliflariga ishonmang
- Muntazam ravishda hamyonlaringizni yangilang
- Operatsiyalar haqida soliq xizmatiga hisobot bering
Tez-tez Beriladigan Savollar (FAQ)
O’zbekistonda kriptovalyuta egaligi noqonuniymi?
Yo’q, shaxsiy egalik qonuniydir, ammo faqat litsenziyalangan platformalar orqali sotib olish/sotish kerak.
Kriptodan daromad soliqqa tortiladimi?
Ha, 2024 yildan boshlab kriptovalyuta daromadlari bo’yicha 12% stavkada soliq undiriladi.
Chetdan kriptovalyuta platformalaridan foydalanish mumkinmi?
Qonunga ko’ra, O’zbekiston fuqarolari faqat mahalliy litsenziyaga ega platformalardan foydalanishi shart.
Kriptovalyuta orqali pul yuvishda ayblansa, jazo qanday?
Jinoyat Kodeksining 243-moddasiga ko’ra, 3 yildan 5 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish nazarda tutilgan.
Kripto-transaksiyalarni qanday hujjatlashtirish kerak?
Barcha operatsiyalar to’g’risida platforma cheklari va bank hisob varag’larini saqlab qo’yish tavsiya etiladi.
Xulosa
O’zbekistonda “kriptovalyuta jinoyat kodeksi” qat’iy qoidalarni belgilab, investorlarni himoya qilishga qaratilgan. Kriptovalyuta bozorining rivojlanishi bilan birga, qonunlar ham yangilanib boradi. Noqonuniy operatsiyalardan qochish va faqat litsenziyalangan platformalardan foydalanish – bu nafaqat qonun talabi, balki sarmoyangizni himoya qilishning asosiy usulidir. Kriptovalyuta dunyosida xavfsiz qolish uchun doim yangi qonun o’zgarishlarini kuzatib boring.
